Nồi hấp tiệt trùng thực phẩm là gì? Nguyên lý hoạt động của nồi hấp tiệt trùng

nồi hấp tiệt trùng thực phẩm là gì? (autoclave) Cấu tạo và công dụng của chúng ra sao? Làm thế nào để sử dụng nồi hấp tiệt trùng hiệu quả? Đây là những câu hỏi mà đang được rất nhiều bạn quan tâm trên các diễn đàn, fanpage hóa học. Nếu bạn đang “loay hoay” tìm câu trả lời, hãy dành ít phút để đọc bài viết này nhé! Chúng sẽ giúp ích cho bạn đấy.

Thực chất, chiếc “nồi hấp” này là một buồng áp suất với nhiệt độ cao. Sản phẩm chuyên dùng trong các công đoạn khử trùng, tiệt trùng dụng cụ thí nghiệm tại các cơ sở y tế, các phòng nghiên cứu vi sinh, dược phẩm,... Nồi hấp tiệt trùng công nghiệp thường có khối lượng lớn hơn so với các nồi hấp bình thường, thích hợp sử dụng cho các cơ sở có số lượng dụng cụ tiệt trùng lớn mỗi ngày.

Xem thêm: nồi hấp mini

Nồi hấp tiệt trùng hoạt động theo nguyên tắc làm bay hơi nước của nguyên sinh chất dẫn đến phá vỡ vỏ để tiêu diệt các vi sinh vật. Khi tăng nhiệt độ đột ngột thì quá trình bay hơi diễn ra rất nhanh làm vỡ vỏ ra tức thì. Trong khoảng thời gian từ 15 - 20 phút thì các vi khuẩn đã được tiêu diệt dưới tác động của hơi nước bão hòa dưới áp suất cao.

Công dụng của nồi hấp tiệt trùng

Nồi hấp là thiết bị được sử dụng thường xuyên để tiệt trùng các dụng cụ thí nghiệm, môi trường nuôi cấy vi sinh, chất thải sinh hoạt,... Sản phẩm được sử dụng rộng rãi trong vi sinh, dược phẩm, y tế, công nghiệp. Chúng có nhiều chủng loại và kích thước khác nhau, tùy thuộc vào ứng dụng khử trùng.

Nồi hấp khử trùng được dùng rộng rãi trong vi sinh, dược phẩm, y tế, khoa học vi trùng

Một số công dụng cụ thể :

- Hấp khử trùng các dụng cụ thí nghiệm, môi trường nuôi cấy, trong vi sinh...

- Hấp khử trùng các dụng cụ y tế như dao mổ, kim cầm, kim tiêm,... để có thể tái sử dụng hoặc loại bỏ, vô hiệu hóa các chất tiềm ẩn nguy hiểm (vi khuẩn, virus, mầm bệnh,...) trước khi thải ra ngoài môi trường.

- Trong công nghiệp, nồi hấp loại này được sử dụng để xử lý composit khi lưu hóa cao su.

- Đối với ngành công nghiệp điện tử, nồi hấp tiệt trùng tạo ra môi trường thích hợp (nhiệt độ cao, áp suất lớn) để phát triển tinh thể thạch anh.

Cấu tạo nồi hấp tiệt trùng

Cấu tạo cơ bản của một nồi hấp tiệt trùng

Về cơ bản, một nồi hấp tiệt trùng gồm 5 bộ phận chính:

- Buồng tiệt trùng: Thường làm từ Inox 304 (hoặc 316) đảm bảo cho sản phẩm bền vững, sử dụng lâu dài trong môi trường ẩm, nhiệt độ và áp suất cao. Phần buồng có dạng hình trụ, chịu được áp lực lớn.

- Hệ thống ống dẫn khí áp lực: Kiểm soát nhiệt độ và áp suất trong buồng hấp. Cấu tạo từ các ống đồng kết hợp van điện từ.

- Hệ thống an toàn: Gồm các cảm biến nhiệt, áp suất, mực nước,...

- Hệ thống gia nhiệt: Được làm từ sợi đốt bọc cách điện – nhiệt, lớp ngoài bằng đồng mạ Chrome hoặc Inox

- Hệ thống mạch điện: Gồm các bo mạch nguồn, hiển thị, điều khiển,... giúp các bộ phận kết nối và hoạt động nhịp nhàng.

Phân loại nồi hấp tiệt trùng

1. Phân loại theo nguồn cấp hơi

- Nồi hấp tiệt trùng có nguồn cấp hơi ngoài

Nguồn hơi nước bão hòa được cấp từ một nguồn độc lập ở bên ngoài và được dẫn vào bên trong nồi hấp tiệt trùng. Thiết bị này chủ yếu được dùng ở các nồi hấp có dung tích lớn, cửa nạp mẫu ở phía trước, có thể tích hợp đóng mở tự động hoặc thiết bị nâng hạ mẫu vật tiệt trùng. Nồi hấp tiệt trùng có nguồn cấp hơi ngoài được sử dụng nhiều trong các nhà máy, cơ sở sản xuất hay bệnh viện, nơi có hệ thống nồi hơi trung tâm.

- Nồi hấp tiệt trùng có nguồn cấp hơi trong

Nồi hấp tiệt trùng tích hợp sẵn thanh đốt bên trong buồng hấp, sử dụng điện năng để chuyển hóa nước thành hơi nước bão hòa. Nhờ đó, cấu tạo kiểu này phù hợp với hầu hết các nồi hấp cỡ vừa, nhỏ phổ biến trên thị trường.

2. Phân loại theo kiểu dáng khoang tiệt trùng, loại cửa mở

- Nồi hấp tiệt trùng dạng nằm ngang

Với loại này, khoang tiệt trùng (có thể có hình trụ hoặc hình chữ nhật) nằm ngang, mẫu vật tiệt trùng được đưa từ phía trước vào. Bằng cách đưa mẫu mặt trước, việc tích hợp chức năng đóng mở cửa tự động hay thiết bị nâng hạ, nạp mẫu sẽ thuận lợi hơn. Ngoài ra, nồi loại này cũng giúp tiết kiệm không gian làm việc.

- Nồi hấp tiệt trùng 2 cửa

Khoang tiệt trùng nằm ngang với 2 cửa, trong đó có một cửa đưa mẫu vào và một cửa lấy sản phẩm sau tiệt trùng ra. Nồi hấp tiệt trùng 2 cửa được sử dụng trong các phòng sạch theo tiêu chuẩn GMP, các nhà máy sản xuất dụng cụ y tế, dược phẩm hoặc labo phòng sạch.

- Nồi hấp tiệt trùng dạng đứng

Mẫu vật hấp tiệt trùng được đưa trực tiếp từ trên xuống. Khoang hấp chủ yếu có hình trụ nhằm tăng khả năng chịu áp suất và giảm kích thước thiết bị. Nồi hấp tiệt trùng dạng đứng đang là dạng phổ biến nhất trên thị trường hiện nay vì so với các loại khác, loại này an toàn và giá thành hợp lý, kích thước phù hợp cho hầu hết các cơ sơ nghiên cứu, xét nghiệm.

Điều kiện sử dụng nồi hấp tiệt trùng

- Các cơ sở, doanh nghiệp có áp dụng quy trình sản xuất GMP - Tiêu chuẩn thực hành sản xuất tốt áp dụng trong sản xuất nhằm đảm bảo chất lượng ổn định, đạt tiêu chuẩn đã đăng ký và điều kiện vệ sinh an toàn trong quá trình sản xuất phải tiến hành thực hiện việc hiệu chuẩn nhiệt độ cho nồi hấp tiệt trùng nhằm xác định sai số nhiệt độ của nồi hấp.

- Tùy vào nhu cầu làm việc mà các cơ sở, doanh nghiệp có thể yêu cầu đơn vị có chức năng thực hiện hiệu chuẩn một hoặc nhiều điểm nhiệt của nồi hấp tiệt trùng.

- Người vận hành nồi hấp tiệt trùng phải trên 18 tuổi, đủ sức khoẻ, đã qua đào tạo, huấn luyện về nghiệp vụ, an toàn có kiểm tra sát hạch đạt yêu cầu theo quy định của pháp luật, được chủ cơ sở cấp thẻ an toàn lao động và giao nhiệm vụ bằng văn bản vào vận hành nồi hơi, bình chịu áp lực.

- Người vận hành nồi hấp tiệt trùng phải được tham gia huấn luyện an toàn, vệ sinh lao động hàng năm theo quy định của pháp luật, được cấp thẻ an toàn lao động nhóm 3 – đối với người lao động làm công tác vận hành máy móc thiết bị có yêu cầu nghiêm ngặt thì mới được phép vận hành thiết bị.

 Cách sử dụng nồi hấp tiệt trùng

Sử dụng nồi hấp tiệt trùng sao cho hiệu quả, an toàn

- Bước 1: Đổ 3 lít nước RO vào nồi hấp

- Bước 2: Đặt mẫu cần tiệt trùng vào giỏ lưới, đặt ngay ngắn trong buồng hấp

- Bước 3: Đậy nắp chặt rồi chọn các chức năng thích hợp với từng loại mẫu, số lượng và kích thước

++ Chọn nhiệt độ và áp suất tiệt trùng

++ Chọn thời gian hấp khử trùng

++ Chọn thời gian sấy

- Bước 4: Nhấn công tắc Start để bắt đầu quá trình hấp

- Bước 5: Mở van nhiệt (van nhiệt chỉ mở sau khi điện trở được cấp điện, máy bắt đầu gia nhiệt)

- Bước 6: Khi nhiệt độ đủ, bắt đầu tính thời gian tiệt trùng

- Bước 7: Sau khi tiệt trùng xong, bắt đầu quá trình sấy

- Bước 8: Kết thúc quá trình hấp – sấy tiệt trùng

++ Sau khi sấy xong, nồi hấp sẽ phát âm báo, đèn Complete sáng lên

++ Trường hợp nếu đèn không sáng, bạn cần tắt công tắc On/Off rồi bật lại

- Bước 9: Xả áp suất trong nồi

++ Nhấn nút Emergency để xả hết áp suất trong nồi

++ Chỉ khi đồng hồ áp suất về 0 bạn mới được mở nắp nồi và lấy mẫu ra